1 عدالت اجتماعى (زمينه‏ساز مشاركت مردم)؛

.2 تعليم و تربيت (تربيت نيروى انسانى ماهر)؛

.3 شكوفايى بخش‏هاى مهم اقتصادى (زراعت، صنعت و تجارت)؛

.4 اصل درآمد مردم به منزله درآمد خزانه دولت

.1 عدالت

بى‏شك عدالت اجتماعى برآيند حاكميت عدالت در نهادهاى مختلف جامعه از قبيل اقتصاد، تعليم و تربيت، قضاوت و قانون‏گذارى است. با تحقق عدالت در اين شئون و وجوه اساسى جامعه، عدالت اجتماعى شكل مى‏گيرد. از اين رو امام على ـ عليه‏السلام ـ عدالت را شرط ضرورى استوارى روابط مردم و حاكميت و آهنگ پيشرفت جامعه مى‏داند: پس خداى سبحان برخى از حق‏هاى خود را براى بعض مردمان واجب داشت و آن حق‏ها را برابر هم نهاد، و واجب شدن

1 عدالت اجتماعى (زمینه‏ساز مشارکت مردم)؛

.2 تعلیم و تربیت (تربیت نیروى انسانى ماهر)؛

.3 شکوفایى بخش‏هاى مهم اقتصادى (زراعت، صنعت و تجارت)؛

.4 اصل درآمد مردم به منزله درآمد خزانه دولت

.1 عدالت

بى‏شک عدالت اجتماعى برآیند حاکمیت عدالت در نهادهاى مختلف جامعه از قبیل اقتصاد، تعلیم و تربیت، قضاوت و قانون‏گذارى است. با تحقق عدالت در این شئون و وجوه اساسى جامعه، عدالت اجتماعى شکل مى‏گیرد. از این رو امام على ـ علیه‏السلام ـ عدالت را شرط ضرورى استوارى روابط مردم و حاکمیت و آهنگ پیشرفت جامعه مى‏داند: پس خداى سبحان برخى از حق‏هاى خود را براى بعض مردمان واجب داشت و آن حق‏ها را برابر هم نهاد، و واجب شدن حقى را مقابل گزاردن حقى گذاشت وحقى برکسى واجب نبود، مگر حقى که برابر آن است گزارده شود، و بزرگ‏ترین حق‏ها که خدایش واجب کرده است، حق والى بر رعیت است و حق رعیت بر والى، که خداى سبحان آن را واجب نمود، و حق هریک را به عهده دیگرى واگذار فرمود و آن‏را موجب برقرارى پیوند آنان کرد و ارجمندى دین ایشان. پس حال رعیت نیکو نگردد، جز آن‏گاه که والیان نیکو رفتار باشند. پس چون رعیت حق والى را بگزارد، و والى حق رعیت را به جاى آرد، حق میان آنان بزرگ‏مقدار بشود، و راه‏هاى دین پدیدار و نشانه‏هاى عدالت برجا، و سنت چنان‏که باید اجرا، پس کار زمانه آراسته گردد و طمع در پایدارى دولت پیوسته و چشم آز دشمنان بسته، و اگر رعیت بر والى چیره شود و یا والى بر رعیت ستم کند، اختلاف کلمه پدیدار گردد و نشانه‏هاى جور آشکار و تبهکارى در دین بسیار. ⁽³⁰⁾ عدالت در این نص، همان رعایت حقوق متقابلى است که خداوند براى تنظیم روابط و تعیین حدود و مرزهاى حاکمیت و ملت، وضع نموده است. فرض بر این است که با اجراى این حقوق متقابل، طبیعى‏ترین رابطه میان مسئولان نهاد حکومت و مردم، و در نتیجه زمینه مشارکت مردم در حوزه سیاست، اقتصاد، فرهنگ، دفاع، امنیت، بهداشت، آموزش و ... فراهم مى‏گردد. زیرا مردم هرگز به دولت و دولتمردانى که حقوق آنان را زیر پا مى‏گذارند، اعتماد نخواهند کرد. و با از بین رفتن اعتماد عمومى، جامعه نسبت به این نهاد بى‏اعتنا و گاه بیگانه مى‏گردد .

منطقى‏ترین فضاى عمومى جامعه این است که ملت نیازمندى‏هاى خود را به آسانى تمام به مسئولان گوشزد کنند، و دست‏اندرکاران و کارگزاران هم بدون ابهام داده‏هاى آمارى و اطلاع‏رسانى را از متن جامعه دریافت نمایند، و درنتیجه زمینه‏سازى مشارکت و فراخوانى مردم براى رفع نیازها، توفیق مى‏یابد. نص و دستورالعمل زیر را مى‏توان نمونه‏اى روشن از این روابط شفاف و بى‏پیرایه دانست: گروهى از حوزه مأموریت تو نزد من آمدند و چنین اظهار کردند که اگر نهر متروک و غیرقابل استفاده آنها لایروبى و حفارى شود، بلاد آنها آباد، بر اداى خراج توانمند و درآمد مسلمین از این جهت افزوده مى‏شود و از من درخواست کردند براى تو نامه‏اى بنگارم، که در انجام چنین کارى آنها را جمع کنى و نیروى آنها را در حفر و عمران نهر و تأمین هزینه آن به کارگیرى. اما دوست ندارم کسى را به کارى مجبور سازى که از آن کراهت دارد و بدان بى‏میل است. اگر نهر، آن‏چنان است که آنها گفتند، من اجابت خواست آنها را به تو ارجاع مى‏دهم، هرکس که دوست دارد در این عمران مشارکت کند، از او بخواه که تلاش کند. در نتیجه، نهر از آن کسانى است که کار کرده‏اند، نه افرادى که نسبت به آن، رغبتى نشان ندادند، و اگر دست به عمران نهر زدند و وضعیت مالى آنها تقویت شد، از نظر من بهتر است تا این‏که در ضعف درآمد مالى باقى بمانند. ⁽³¹⁾ نکاتى که از این سخنان نغز و راهگشا مى‏توان دریافت، بدین قرارند:

.1 امام على ـ علیه‏السلام ـ تأکید و اصرار دارند که مشارکت مردم، با خواست و رضایت آنان باشد، نه به تحمیل و اجبار.

.2 عمران و آبادانى، خواست امام على ـ علیه‏السلام ـ است. او به مسئول مربوط دستور مى‏دهد که اگر چنین عمران و تولیدى به‏دست مردم صورت گیرد، خواست و مطلوب او نیز انجام پذیرفته است.

.3 مسئولان وظیفه دارند چنین عمرانى را تسهیل و زمینه اشتغال مردم را فراهم نمایند.

.4 بعد از عمران و آبادانى، عدالت نیز مورد توجه قرار گیرد: آنان‏که دست به کار این عمران شده‏اند در آن سهم دارند، نه آنان‏که هیچ‏گونه کار سازنده‏اى به عهده نگرفته‏اند .

imamalinet.ne