در نظام‏هاى اجتماعى، انگيزه كار در قشرهاى متوسط، تحصيل درآمد است، و در قشر مرفه، كسب موقعيت اجتماعى؛ زيرا برخى مشاغل مى‏تواند موقعيت اجتماعى ويژه در پى داشته باشد . معمولا در نظام‏هاى اجتماعى قدرت‏سالار، هر شغلى كه به رأس هرم قدرت، بيش‏ترين ارتباط و تعامل را داشته باشد، موقعيت اجتماعى مهم‏ترى را فراهم مى‏سازد. بر همين اساس تنها انگيزه كار، هميشه تحصيل درآمد نيست، بلكه گاه كسب موقعيت اجتماعى است. ⁽²⁸⁾ در اين گونه نظام‏ها ممكن است فردى توان لازم كارى يا امانت و درستكارى شغلى را نداشته باشد ولى مسئوليت آن كار را به‏عهده گيرد و اين پديده معمولى و متعارفى است كه نياز به بحث ندارد. در نظام‏هاى اجتماعى شايسته‏سالار، شايستگى شغلى و مهارت، عامل تعيين‏كننده است. كسى كه شغلى را عهده‏دار مى‏شود، توان همه‏جانبه آن كار را بايد داشته باشد؛ بدون اين توان، شايستگى معنا ندارد.

در نظام‏هاى اجتماعى، انگیزه کار در قشرهاى متوسط، تحصیل درآمد است، و در قشر مرفه، کسب موقعیت اجتماعى؛ زیرا برخى مشاغل مى‏تواند موقعیت اجتماعى ویژه در پى داشته باشد . معمولا در نظام‏هاى اجتماعى قدرت‏سالار، هر شغلى که به رأس هرم قدرت، بیش‏ترین ارتباط و تعامل را داشته باشد، موقعیت اجتماعى مهم‏ترى را فراهم مى‏سازد. بر همین اساس تنها انگیزه کار، همیشه تحصیل درآمد نیست، بلکه گاه کسب موقعیت اجتماعى است. ⁽²⁸⁾ در این گونه نظام‏ها ممکن است فردى توان لازم کارى یا امانت و درستکارى شغلى را نداشته باشد ولى مسئولیت آن کار را به‏عهده گیرد و این پدیده معمولى و متعارفى است که نیاز به بحث ندارد. در نظام‏هاى اجتماعى شایسته‏سالار، شایستگى شغلى و مهارت، عامل تعیین‏کننده است. کسى که شغلى را عهده‏دار مى‏شود، توان همه‏جانبه آن کار را باید داشته باشد؛ بدون این توان، شایستگى معنا ندارد. اکنون مفهوم تقواى اجتماعى کار، معطوف به شایستگى کار به معناى غنى آن است. ممکن است از واژه «تقوا» و «شایستگى کارى» چنین فهمیده شود که مراد رعایت حدود شرعى و قانونى کار است؛ یعنى هرکس تا آن‏جا که براى او مقدور است، این حدود را مورد توجه قرار دهد و در میدان کار آنها را زیرپا نگذارد؛ ولى چنین تفسیرى نمى‏تواند حدود توان و قدرت کارى را هم پوشش دهد. مثلا اگر پزشکى حدود شرعى و قانونى کار خود را رعایت کند و دست به کار طبابت شود، هرچند توان متعارف این شغل را نداشته باشد، بر اساس این تعریف باید بتوان گفت که تقواى پزشکى را رعایت کرده است؛ اما اگر توان و مهارت کارى را در مفهوم تقواى کارى وارد کنیم، این مفهوم در نهان خود دو عنصر را به یک نسبت شامل مى‏شود: یکى امانت دارى که همان رعایت حدود شرعى و قانونى کار است، و دیگرى توان و مهارت کارى. تقواى کارى در روابط اجتماعى مى‏طلبد که نسبت به آن کار هم درست‏کار و امین بود و هم توان‏مند و ماهر، و به طور طبیعى هر مقدار که مهارت بیش‏ترى باشد، خدمت بیش‏ترى مى‏توان به‏جامعه ارائه داد و هر مقدار که بتوان خدمت بیش‏تر و حساس‏ترى ارائه داد، فضیلت وتقواى بیش‏ترى را کسب کرده‏ایم.

در این صورت موقعیت اجتماعى مهم‏ترى را در نظام شایسته‏سالار تحصیل کرده‏ایم. ولى این موقعیت اجتماعى دقیقا در گرو کیفیت بهتر کار ـ هم از جهت مهارت و هم از جهت درستکارى ـ است. با این رویکرد در درک مفهوم تقوا و جامعیت آن، باید شیوه امام على ـ علیه‏السلام ـ را در مورد کار و تلاش تفسیر کرد، و آن‏را الگو و هنجار کارى جامعه قرار داد؛ چه این‏که کار و تلاش آن حضرت، نمادى از مهارت و درستکارى و اخلاص است.

imamalinet.ne